Dark Side of the Ring: Chris Benoit Tragedie
een tweedelige documentaire over een van de meest gruwelijke incidenten gerelateerd aan hersenschade in de sport
Chris Benoit is een van de meest controversiële namen in het gekke wereldje van pro wrestling (showworstelen). Een persoon die ooit bekend stond om zijn kunsten in de ring en gezien werd als een legende van de business nadat hij o.a. als underdog in Madison Square Garden de WWE World Heavyweight-titel won in het hoofdevenement van WrestleMania 20. Maar inmiddels is hij al bijna 20 jaar een taboe-onderwerp. Zijn naam wordt niet meer genoemd en zijn prestaties zijn (voor zover mogelijk) uit de geschiedenisboeken gewist. Dat is de complexe erfenis van Chris Benoit.
Het is misschien een verhaal dat niet zo bekend is in Nederland, maar het was een van de grootste nieuwsverhalen van 2007. Niemand had verwacht dat een weekend zo uit de hand kon lopen. Het begon allemaal met de afwezigheid van Benoit tijdens een WWE-show waar het plan was om hem kampioen te laten worden. De Canadees was nergens te vinden, waardoor alles last-minute moest worden aangepast. Chris vertelde zijn vriend Chavo Guerrero in een SMS-bericht dat hij thuis moest blijven omdat zijn vrouw (Nancy) en zoontje (Daniel) ziek waren, maar op maandag 25 juni werd het hele gezin dood gevonden in hun huis.
De WWE wist (net als de rest van de wereld) in eerste instantie alleen maar dat Chris, Nancy en Daniel waren overleden, en begon de Raw-aflevering van die maandagavond met slechts die kennis. De sfeer veranderde compleet en verhaallijnen werden stopgezet. De aflevering zou nu een herdenkingshow worden voor Chris en zijn familie, waarin zijn leven en prestaties zouden worden gevierd.
Tot grote schrik van alle betrokkenen kwamen er tijdens de uitzending steeds meer details naar buiten. Uiteindelijk bleek dat Chris zijn eigen vrouw en zoon had vermoord, voordat hij zelfmoord pleegde. Dit betekende dat de WWE op dat moment een eerbetoon bracht aan een moordenaar. Deze fout werd in de eerstvolgende aflevering gecorrigeerd, en sindsdien is het nooit meer ter sprake gebracht. De originele Raw-aflevering van 25 juni 2007 is uit het archief verwijderd en nooit meer opnieuw uitgezonden.
Wat wél nog te bekijken is, zijn de twee afleveringen van de Vice-serie Dark Side of the Ring over Chris Benoit. Deze tweedelige documentaire behandelt Chris’ leven en carrière, met interviews van zijn oude vrienden en collega’s die samen het verhaal vertellen van hoe alles leidde tot de tragedie in 2007. Zelfs zijn oudste zoon, David Benoit (die destijds samenwoonde met de eerste vrouw van Chris), maakt deel uit van de documentaire. Aan het eind van de docu probeert men ook antwoorden te vinden. Waarom deed Chris wat hij deed?
De laatste jaren van Chris’ leven waren donker. Zijn beste vriend en mede-worstelaar Eddie Guerrero overleed in 2005 aan een hartaanval, en Chris was daarna nooit meer dezelfde. Hij werd terughoudender en monotoner. Het was alsof hij van binnen al dood was. Tegelijkertijd nam hij nooit pauze van zijn werk. Het was het enige wat hij kende.
Veel mensen beweren dat Chris’ ondergang begon op het moment dat Eddie stierf, en daar zit zeker iets in. Sandra Toffoloni, de zus van Nancy, vertelt in de docu ook hoe koud het huwelijk tussen Chris en haar zus werd na het overlijden van Eddie.
In 2007 kwamen er veel geruchten over dat steroïden de oorzaak waren van Chris’ daden. WWE’s wellnessbeleid werd ernstig onder druk gezet, maar de WWE verdedigde zich daar fel tegen. Het standpunt dat de documentaire lijkt in te nemen (en waar ik ook zelf naartoe leun) is dat Chronische Traumatische Encefalopathie (CTE) de (grootste) verklaring/reden was voor de tragedie. CTE is een hersenziekte die wordt veroorzaakt door herhaaldelijk traumatisch hoofd-hersenletsel. Vroeger werd er wereldwijd niet zo veel rekening gehouden met hersenschade als vandaag, en dat was o.a. heel goed te zien in de WWE, waar bijvoorbeeld ‘chairshots’ (iemand op de hoofd stoten met een metalen stoel) vaak voorkwamen. Specifiek Benoit zette zijn hoofd ook extra vaak in de vuurlinie met zijn ‘finishing move’, de ‘diving headbutt’. Zoals de naam al zegt, veroorzaakte deze ‘duikende kopstoot’ bijna elke nacht opnieuw hersenletsel.
Chris Nowinski (Ex-worstelaar, auteur en oprichter van de Concussion Legacy Foundation) vertelde in de docu dat dokter Julian Bailes had bevestigd dat Benoit door de jaren heen leed aan talloze hersenschuddingen en dat zijn hersenen (na zijn dood) door de wijdverspreide schade eruitzagen als die van een 85-jarige Alzheimer‑patiënt. Het was één van de ernstigste gevallen van CTE ooit gezien bij een persoon van zijn leeftijd.
In de documentaire wordt uitgelegd dat CTE kan leiden tot allerlei symptonen, waaronder:
Verlies van impulscontrole
Verlies van oriëntatie en geheugen
Veranderingen in stemming en gedrag
Agressie
Depressie
Paranoia
Zelfmoordgedachten
Nowinski vertelde ook nog dat vooral de delen van de hersenen die impulscontrole, oordeel, en emotie bepalen het zwaarst waren aangetast in het geval van Benoit.
Natuurlijk kan zelfs CTE de daden van Chris nooit excuseren, maar met dit in gedachte kan het niet zo zijn dat het geen invloed heeft gehad. Dit is iets waar ook zijn oudste zoon, David Benoit, mee eens is. Gedurende de documentaire sprak hij vol emotie en trots over zijn vader en de herinneringen die hij van hem heeft. Hij verklaarde dat hij ervan is overtuigd dat de Chris die de afschuwelijke daden heeft gepleegd, niet meer ‘dezelfde persoon’ was en dat hij nog steeds van zijn vader houdt.
Mede-worstelaar Chris Jericho zegt zelf ook in de documentaire dat CTE helpt te verklaren hoe iemand als Chris tot zoiets verschrikkelijks kon komen.
Sandra Toffoloni daarentegen, is wat sceptischer. Ze vertelt in de docu dat ze wel gelooft dat CTE een rol heeft gespeeld, maar dat spanningen in het privéleven van Chris ook een grote invloed hadden.
Dit evenement heeft pro wrestling voor altijd veranderd en zelfs bijna verwoest. De hele branche lag nog nooit zo erg onder vuur. Het is een wonder dat de WWE dit had overleefd en nog steeds bestaat. De medische checks zijn strenger geworden (o.a. aan de hand van hersenschudding-protocollen) en er zijn maatregelen genomen om het worstelen zelf veiliger te maken. Zo zijn directe stoten op het hoofd met een stalen stoel al jarenlang niet meer toegestaan. Op vele manieren was deze tragedie ook een katalysator voor uitgebreider onderzoek rondom hersenschade in de hele sportwereld, vooral in contactsporten zoals American Football en ijshockey.
Het kan natuurlijk zo zijn dat er in het geval van Chris Benoit sprake was van een toxische mix van CTE, rouw, stress, en steroïden. Hij was namelijk mentaal kwetsbaar na Eddie’s overlijden en liet de effecten daarvan ook zijn huwelijk beïnvloeden. Wat je er ook zelf van vindt, één ding is zeker: het verhaal van Chris Benoit blijft een harde waarschuwing waarom CTE serieus genomen moet worden in de sportwereld.
Naast waardevolle en fascinerende inzichten rondom CTE bracht de docu ook allerlei ethische dilemma’s op. Want kan je de worstelkunsten van Chris Benoit nou nog steeds waarderen? Is het gepast om zijn prestaties en vaardigheden te prijzen, of gaat dat te ver? Was Chris Benoit nou een slecht persoon, of is dat wat CTE van hem maakte? Is het terecht dat zijn technische kunsten (die nog steeds door weinig worstelaars zijn overtroffen) niet meer geprezen kunnen worden? Er zijn nog steeds mensen, waaronder David Benoit, die geloven dat de worstelprestaties van Chris Benoit gescheiden moeten worden van zijn daden en dat hij in de Hall of Fame thuishoort. Toch had vrijwel iedereen in de documentaire (buiten David) de mening dat Chris Benoit nooit in de Hall of Fame kan worden geplaatst. Chris Jericho zei daarbij ook dat aangezien Benoit pro wrestling, het ding waar hij het meest van hield, bijna had geruïneerd (met zijn daden), hij het zelf niet eens gewild zou hebben om zijn naam in de Hall of Fame te zien.
Ik ben het volledig met Chris Jericho (en de anderen) eens. Alhoewel ik vind dat je de worstelkunsten van Benoit nog wel tot op zekere hoogte kan bewonderen, vind ik dat het nooit moet kunnen dat zijn naam terecht komt in de Hall of Fame. De naam alleen brengt al te veel duisternis met zich mee en hij zou het inderdaad ook nooit zelf gewild hebben na wat hij had gedaan. Worstelen was zijn hele leven. Zijn eerste en laatste baan in het leven.
Deze documentaire heeft mij heel veel geleerd over deze tragedie. Ik kreeg perspectieven te zien van veel mensen uit de directe omgeving van Chris, waaronder zijn eigen zoon. Ik vond het echt hartverscheurend om te zien hoe hij zijn vader nog steeds ziet als zijn grootste held, en dat hij de man in 2007 als een apart iemand ziet. Ik heb echt oneindig medelijden met David en hoop dat het goed met hem gaat.
Daarnaast bracht deze documentaire talloze interessante vraagstukken op. Zoals eerder vermeld, is er in deze zaak sprake van meerdere (ethische) dilemma’s die nog steeds discussies oproepen. De zaak heeft daarnaast ook een enorme impact gehad op de wereld van pro wrestling (die nooit meer hetzelfde is geweest) en op hoe de (sport)wereld omgaat met hersenschade en CTE. Hoewel dit verhaal ontzettend duister is, vind ik dat het echt waardevol is om te bekijken.